ДАРХАН НУТГИЙН ТҮҮХ, СОЁЛЫН ДУРСГАЛУУД

Манай аймагт эрүүл агаар, цэвэр цэмцгэр гудамж, талбай, усан оргилуур бүхий цэцэрлэгт хүрээлэнгүүдээс гадна амралт, чөлөөт цагаа ая тухтай өнгөрүүлэх түүх соёлын дурсгалт газрууд олон байдаг. Тухайлбал: Дархан-Уул, Буурал-Уул, Мөөл-Уул (одоогийн Мойлын ам), Ноён Хонгор, Хатан-Уул, Чингис хаан 300 тайчуудыг дарсан түүхт газар, Орхон голын хөвөөн дэх Эртний хотын туурь, Зочин хад, Бичигт хад, Дүрс нарс, Харууцтай, Хонгор сумын нутагт байрлах Зулзагын голын амралт, Дардай, Шарын Цагаан нуур гэх мэт байгалийн үзэсгэлэнт болон түүх соёлын дурсгалт газруудыг нэрлэж болно.

HISTORICAL AND CULTURAL HERITAGES OF DARKHAN

You can enjoy fresh air, clean streets, squares, parks with fountains as well as many recreational places with historical and cultural monuments where you can spend your leisure time comfortably. There are many natural and historical sites in the territory of Darkhan-Uul province. For example, Darkhan mountain, Buural mountain, Mool mountain (currently Moilin Am), Noyon Khongor, Khatan mountain, Chinggis Khaan, a historical place where 300 Thais were defeated, the ruins of the ancient city on the banks of the Orkhon River, Zochin Khad, Bichigt Khad, Durs Nars, Kharuutstai and natural beauty and historical, cultural monuments such as Zulzaga River Resort, Dardai and Sharyn Tsagaan lake located in Khongor sum can be mentioned.

Тахилгат  “Дархан хайрхан” уул

Их Дархан уул нь Шарын гол сумын хойд талд д.т.д 1239 м өндөрт орших орон нутгийн тахилгат уул юм. Урьд цагт Дархан уул нь буга согоо, хандгай элбэгтэй ой модоор хүрээлэгдсэн үзэсгэлэнт сайхан уул байсан учир нутгийн иргэд тахин дархалжээ. Их Дархан уулыг 2008 онд аймгийн ИТХ-ын Тэргүүлэгчдээс орон нутгийн хамгаалалтад авч, тахилгын журмыг баталсан.

SACRED DARKHAN MOUNTAIN

The Darkhan Mountain is a local sacred mountain located at an altitude of 1239 m north of Sharyn Gol soum. In the past, Darkhan Mountain was a beautiful mountain surrounded by plenty of deer, hinds, and moose in big forests, therefore the locals worshiped it. The Darkhan mountain was officially taken under the local protection in 2008 by the Presidium of Citizens' Representative Khural of the province and the ritual regulations were approved.

ТАХИЛГАТ "ДУРЛАЛЫН МОД"

Зулзагын голын амралтын бүс нутагт хоорондоо орооцолдож ургасан хоёр мод байдаг. Эр мод нь өргөн хүрэн, харин эм мод нь нарийхан гоолиг цайвар шаргал өнгөтэй ажээ. Хос модонд нутгийн залуучууд «Сайн хань заяаж хайрла» хэмээн сүслэн залбирч мөргөж гуйдаг уламжлалтай.

SACRED "LOVE TREE"

On the way to the Zulzaga River resort, there are two intertwined trees by the road. The male tree is broad brown and thick, while the female tree is slender and light yellow. The "Love" tree is worshiped by locals and it is a tradition for local youths to pray the trees to give them good mate soon.

БУУРАЛ УУЛЫН БУЛШНУУД

Монголын эзэнт гүрний үеийн 27 булш Хонгор сумын төвөөс хойш орших Их буурал уулын өвөрт бий. Энэ уул нь д.т.д 1007 м өндөрт орших орон нутгийн тахилгат уул юм.

GRAVES OF BUURAL MOUNTAIN

There are 27 tombs from the Mongol Empire in the foothills of Buural Mountain, north of the center of Khongor soum. This mountain is a local sacred mountain located at an altitude of 1007 m above sea level.

ДҮРС НАРС

Өөлд-Халхын дайны үед Өөлдийн Шар баатар дайтаж явсаар Хушаатын нуруунд тулж иржээ. Нутгийн иргэд Өөлдийн цэргүүдээс эмээж, Дондов ламд хандахад тэрээр: "Би чадлынхаа хэрээр нутгийнхаа ард түмэнд тусалъя. Миний номын ид шид гүйцэх эсэхийг мэдэхгүй, ном айлдаад үзье" гэж хэлээд бумбанд байсан рашаанаас Өөлдүүдийн ирж буй баруун зүг рүү цацаж, гүшээ тэр зүгт хаяв. Рашаан цацсан гүш /өвс/ нь ногоон мод болж, рашаан дусал бүр нь олон мянган ургаа хад болж, түүнийг харсан өөлдийн цэргүүд "Өндөр гэгээний их цэрэг Хараа голын хөвөөнд ирж буужээ" хэмээн айн сандарч зугтсан гэдэг. Иймээс энэ модыг дүрс нарс гэж нэрлэсэн бөгөөд нутгийн ардууд өнөөг хүртэл тахисаар ирсэн байна.

FINE TREE

During the Uuld-Khalkh war, the Yellow Hero of Uuld fought and reached the Khushaat mountain. When the locals were afraid of Uuld's soldiers and asked Lama Dondov for help and he said, "I will do my best to help the local people. I don't know if the magic of my Dharma will be completed. Let's try to recite the Dharma". and he sprinkled the holy water from the vase to west to the Uulds and threw the gush /grass/ to that direction. It is said that the gush (grass) sprinkled with holy water turned into a green tree, and every drop of holy water turned into thousands of growing rocks. That is why the tree is called the pine tree, and it is still worshiped by the local people.

ШАРЫН ГОЛЫН ЗОСОН ЗУРАГ

Дарханаас хойш 25 км зайтай орших Шарын голын хөндий рүү хадтай жижиг уулын урд дөрвөлжин улаан далантай жижиг булш, хиргисүүр 20 гаруй байдаг. Уулын урд толигор хаданд 3 хэсэг газар улаан зосоор зураг зурсныг 1980 онд олж илрүүлжээ. Урагшаа харсан том толигор хаданд далавчаа дэвээд халин нисч буй бүргэд зураад түүний баруун доор хоёр зэрэгцээ замаар эсрэг зүг хоёр хоёроороо цуварч яваа дөрвөн морь дүрсэлсэн байна. Морьдыг гурвалжин шовх чихтэй, урт биетэй, нарийвтар хөлтэй дүрсэлсэн байна. Энд өргөн зураасаар дөрвөлжин хүрээ татаж, түүний дотор дээд хэсэг нь нэг эгнээ таван цэг, төв хэсэгт хоёр хүний том дүрс, баруун доод хэсэгт нь гурван цэг дүрсэлжээ. Энд гурван хүнийг хөтлөлцөөд зогсч буйгаар дүрсэлсэн бөгөөд тэдний дээр нэг, зүүн талд нь нэлээд зайтай бас нэг, нийт 5 хүнийг дүрсэлжээ.

OCHRE PAINTING OF SHARYN GOL

There are more than 20 small tombs and burial mounds with a square red dam in the south of a small rocky mountain in the Sharyn Gol valley, 25 km north of Darkhan city. It was first discovered the ochre paintings on 3 smooth surfaces on a flat rock in front of the mountain in 1980. On a large, flat, south-facing rock, draws a soaring eagle with wings outstretched and four horses running side by side in two opposite directions on parallel roads on the lower right side. Horses are depicted with triangular pointed ears, long bodies, and slender legs. There is a square frame with a wide line, including five dots in a row at the top, two large figures in the center, and three dots at the bottom right. It depicts three people holding hands, one on top of them and another on the far side, for a total of five people.

ЛАМ ДОНДОВЫН РАШААН

Хонгор сумын Салхит багийн урд талд орших Эрхэт хайрхан уул, Хараа гол хоёрын дунд ходоод, гэдэс, дотрын өвчин анагаадаг рашаан бий. Эрт дээр үеэс нутгийн хүмүүс зуны дэлгэр цагт энэ рашаанаас хийж, чанар сайтай шимийн архи гарган авдаг байжээ. Эрхэт уулын өвөрт Дондов нэртэй зурхайн номтой лам байсан бөгөөд тэрээр энэ рашаанаас байнга уудаг байснаас ийнхүү түүний нэрээр нэрлэсэн ажээ.

LAMA DONDOV'S SPRING

There is a spring between the Erkhet Khairkhan mountain and the Kharaa River, in the territory of Khongor soum, which contains sulfur that cures stomach, intestinal and internal diseases. From ancient times, the locals used to make high-quality vodka from this spring during summertime. A Lama, named Dondov, used to live in front of the Erkhet mountain and used to drink this spring every day, therefore, the spring was named after him.

ХҮЙТНИЙ ГОЛЫН БИЧИГТ ХАД

Хүйтний голын эхэнд Бичигт хошууны хадны нөмөрт буй монгол дөрвөлжин бичгийн бичээсүүд нь хятад хар бэхээр бичигдсэн ба зарим үгсийг нь бүрэн тайлан унших боломжгүй байгаа ч уг бичээсийн ерөнхий утгыг тоймловол: "Мөнх тэнгэрийн хүчинд хааны суу дор нэгэн үйл явдлыг дурсан хананд бичиж хүр /дурсгал/ болгон бэлэгдэж, тахиа жилийн 9 сарын шинийн наймнаа..." гэжээ. Үүнээс гадна зосоор зурсан даль жигүүрээ дэвэн нисч буй шувуу, хүмүүс, дөрвөлжин хүрээн дотор хүн, малын тооллого байж болох олон цэгүүдийг дүрсэлжээ.

ROCK PAINTING AND WRITING OF KHUITEN RIVER

At the head of the Khuitnii River, the Mongolian square writing on the rock cover of Bichigt khoshuu are written in Chinese black ink, and some of the words cannot be read in full, but the general meaning of the writing is: "Under the power of the everlasting sky and the  mightiness of Great Khaan an event has been written down and kept as a memory, Lunar calendar 8th day of September in Year of Hen ..."  Besides, there is an ochre painting of a flying bird, people, and many dots in the square, which might show the human and animal census.